Marmara Denizi'nin Yeni Kısır Döngüsü: Müsilaj

Marmara Denizi’nde sık sık yaşanmaya başlanan müsilaj yeni bir kısır döngüye dönüşmek üzere. 2021 yılı Nisan ayında denizin yüzeyini kaplamasıyla kamuoyunun haberdar olduğu müsilaj, yeterli önlem alınmadığı için 2024 yılının Ekim ayında tekrar etmişti. 2025 yılı Haziran ayının ilk haftasından itibaren yüzeyde ve su kolonunda görünmez olan müsilaj sadece 3 ay sonra 14 Eylül 2025 itibarıyla yeniden ortaya çıktı. İlk kez bu kadar erken oluşması konunun ne kadar acil olduğunu göstermesi açısından önemli.

Gemlik Körfezi, Tekirdağ kıyıları, Marmara Adası çevresi, Bandırma Körfezi, Erdek Körfezi ve Çanakkale Boğazı girişinde 10-30 m derinlikler arasında farklı yoğunluklarda müsilaj tespit edildi. Bu hızla yayılmaya devam ederse en geç 4 hafta içinde bütün Marmara Denizi’ne yayılma olasılığı yüksek.

Müsilaj Marmara Denizi’nin hassas orijinal yapısı, iklim değişikliğine bağlı artan yüzey suyu sıcaklıkları ve yüksek kirlilik düzeyinin üçlü tetiklemesiyle ortaya çıkan, bir sürü başka faktörlerin de etkili olduğu bir ekolojik felaket aslında. İlk iki tetikleyici kontrolümüz dışında olduğu için müdahale şansımız yok. Müsilajı önlemek için elimizdeki tek müdahale aracı denizin kirlilik yükünü azaltmak.

1994'den 13 yıl sonra 2007-2008'de, 12 yıl sonra 2020-2021'de, 3 yıl sonra 2024'te ve nihayet 2025 Haziran ayından 3 ay sonra Eylül'de müsilaj ortaya çıktı. Tedbir almazsak bundan sonra her yıl tekrar etme veya sürekli hale gelme olasılığı yüksek. Diğer bir ifadeyle gittikçe artan tekrar etme süresi yeni bir kısır döngüye girmek üzere olduğunu gösteriyor.

Müsilaj oluşumu bilim insanları tarafından kamuoyuna duyuruluyor, yetkili ve sorumlu birimlere bildiriliyor. Bu birimler uzun süre kendiliğinden geçmesini bekliyor. Geçmeyeceği anlaşılınca sonuçsuz bir sürü toplantı yapılıyor. Yaz ayları gelip yüzeyde müsilaj görünmediğinde ise “Yaşasın yine kurtulduk” sevinciyle yeni bir müsilaj oluşumuna kadar kulağımızın üstüne yatmaya devam ediyoruz. Bu kısır döngü değil de nedir?

2021 yılında tüm tarafların altına imza attığı Marmara Denizi Eylem Planı ile ne yazık ki denizin kirlilik yükünü azaltamadık. Bu yüzden artık gerçekçi, uygulanabilir ve yine tüm tarafların altına imza attığı yeni bir mutabakat metnine, yeni bir acil eylem planına ihtiyaç var.

Tüm evsel, endüstriyel, tarımsal ve diğer atıkların ileri biyolojik arıtmaya tabi tutulması artık bir tercih değil zorunluluk. Müsilaj Marmara Denizi biyolojik çeşitliliğinde geri dönülmesi uzun yıllar alacak ciddi hasarlar bırakıyor. Denizin doğal filtreleri pinalar, akciğerleri sayılan deniz çayırları gibi hassas türler ciddi zarar görmüş durumda. Deniz ekosisteminden sonra müsilajın ilk kurbanı balıkçılık sektörü. Onu turizm ve denizcilik sektörü takip ediyor. Küçük ölçekli balıkçılar şimdiden balık avlayamaz hale gelmek üzere. Endüstriyel balıkçılar çoktan Marmara'yı terk etti bile.

Lütfen acilen şunları yapalım:

- Yeni bir acil eylem planı hazırlayalım.

- Çalışmayan arıtma tesislerini çalışır hale getirelim.

- İnşaatı devam eden arıtma tesislerini bir an önce bitirelim.

- Denetimi artırarak endüstriyel atıkların akarsuları kirletmesini önleyip, arıtılmasını sağlayalım.

- Arıtma tesislerinin ileri biyolojik arıtmaya dönüşümü için merkezi yönetim-yerel yönetim çekişmesini bir tarafa bırakıp işbirliği yaparak süreci hızlandıralım.

- Denizle kurduğumuz yanlış ilişkiyi değiştirmek üzere ulusal ölçekte farkındalık kampanyaları başlatalım.

- Küçük ölçekli balıkçılık başta olmak üzere zarar gören sektörler için sürdürülebilir destek mekanizmaları oluşturalım.

- Toplantılarla zaman kaybedip, suçu birbirimize atarak iş yapıyormuş gibi gözükmekten vazgeçelim.

Artık işin şakası kalmadı. Marmara Denizi ağır yaralı. Acilen tedavi için harekete geçip, gerekli adımları atalım.